Güneş saatini takip eden icatlar ise kum saati ve su saati olmuştur. Saat yapımı bu şekilde gelişerek ilerleyen bir uğraş, hayatın akışının bir tanığı haline gelmiştir.
Saat yapmak anlamı gereği zanaatkarlık gerektiren bir iştir. Bugün hem zamanı ölçmek hem de estetik bir duruş sergilemek gibi önemli bir anlama sahiptir. Mekanizma olarak bir saat yapmak, yalnızca bütünün parçalarını bir araya getirmekle bitmez. Saatin çalışma prensibinin de etraflıca ve ustalıkla belirlenmesi ve uygulanması gerekir. Bu nedenle her markanın çalışan saat nasıl yapılır sorusu üzerine bir felsefesi olmuştur ve bu felsefeye göre bir gelişim ve üretim aşaması gelişmiştir.
Saat Nasıl Yapılır?
Zanaat olarak saatçilik, zengin bir kültürel ve düşünsel birikime sahiptir. Ülkemizde de Osmanlı Saatçiliği, kültürel mirasımıza oldukça zengin bir koleksiyon ve bilgi mirası bırakmış, dönemin el yapımı saatleri ise dünya çapında bilinirliğe sahiptir. Osmanlı dönemi ve Erken Cumhuriyet döneminde yapılan saatler, müzelerde sergilenmekte ve dünya çapından saat tutkunu ziyaretçilerin ilgisini çekmektedir.
Kol saatinin kullanımı daha yakın tarihe dayansa da saat ustacılığı büyük bir dikkat, sabır ve tecrübe isteyen bir zanaattır. Saatin türü fark etmeksizin üretim işleminin ilk adımı akrep, yelkovan ve rakamlardan oluşan üç ögeli bir bütünden oluşmaktadır. Kol saatleri üretmek için de bu nitelikler geçerlidir. Kol saati nasıl yapılır sorusunun ilk cevabı bu üç ögeden oluşan bir bütündür.
Üretim Öncesi Saat Aşamaları
Saatin tasarım temasına karar verildiğinde akrep, yelkovan ve rakamların teması da belirlenmiş olur. Tasarımın ilk aşaması taslak şeklinde çıkarılır. Saat nasıl çizilir sorusunun cevabı temel fizik ve tasarım metotlarında gizlidir. Saat modeli yapma aşaması için ise saatin şeklinin belirlenmesi ve tasarlanmasıdır. Kare, dikdörtgen, oval, çokgen veya yuvarlak kasa saat tasarımı, belirli bir saat modelinin ortaya çıkmasını sağlamaktadır. Saat modelleri ise şekil aşamasından sonra kadran ve diğer tasarım unsurlarının birbirini tamamlar nitelikte ortaya çıkması ile çeşitlenmektedir.
Saat yapımı için gerekli malzemeler de bu aşamada az çok belli olur. Estetik açıdan kadran işlemesi, mine kaplaması veya rakamların malzemelerinde kullanılacak renk ve şekil ögeleri taslak olarak üretim kalemine eklenir. Tasarımın teknik düzeydeki detayları ve ince hesaplamaların oluşabilmesi için ise saat taslağı dijital olarak yeniden canlandırılır. Dijital ortamdaki saat taslağı detaylı teknik incelemeler ve mekanizma şemasının da oluşturulması ve tasarıma eklenmesi ile beraber hassas ölçüm işlemi başlatılır. Bu aşama bir kol saatinin oluşma nüvelerinin ilk habercisidir. Yeniden canlandırma aşamasında markanın felsefesi, kullanıcılara sunulmak istenen tasarım ve tema, marka ve kullanım kimliği ile kol saatine değer katabilecek bütün nitelikler saat taslağının iskeletine giydirilerek adeta bir yaratım sürecinin simülasyonu tekrarlanır.
Saatin Oluşumu
Saat yapımı nasıl yapılır sorusunun cevabı bu aşamada gizlidir. Bir kol saatinin teknik detayları ve tasarımın son aşamaları da netleştikten sonra saat yapım malzemeleri netlik kazanır, üretim adımları aşamalı olarak sıralanır ve saate can veren çarkların mekanizma ve malzeme detayları için gerekli işlemler yapılır. Saat modelleri için kullanılan çark mekanizmalarının çelik, metal veya kıymetli taş nitelikleri belirlenir ve üretim adımına geçilir. Mekanik çarklar ile beraber kadran unsurlarının üretimi tamamlandıktan sonra parçaların birleşim aşamasına geçiş ise kol saati yapımın ete kemiğe büründürüldüğü aşamadır.
Mekanik Parçaların Birleştirilmesi
Kol saati yapımı açısından en detaylı ve dikkat gerektiren aşaması birleşim adımlarıdır. Bu adımlar tecrübe, sabır, dikkat ve titizlik gerektirmektedir. Mekanik parçalar ister el yapımı olsun ister seri üretim ürünü olsun hassas parçalarla çalışmak büyük bir özen gerektirmektedir. Kol saatinin mekanik çarkları ve mikro mekanizmalarının büyük bir kısmı mikron olarak adlandırılan hassas ölçüler baz alınarak bir araya getirilmektedir. Mekanizma ve parçalar bir araya getirildiğinde saat, çeşitli koşullara maruz bırakılarak çalışma performansı gözlemlenir.
Saat Yapımında Deneme, Yanılma Süreci
Kol saatinin mekanizmaları birleştirildiğinde saatin ve saat mekanizmalarının farklı ve zorlu koşullar altındaki çalışma performansı bazı denemelere tabi tutulur. Bu denemeler sonucunda saatte ve mekanizmada meydana gelen sapmalar ve hatalar tespit edilerek, bu anomalilerin nedenleri tespit edilir ve sistem yeniden kurgulanır. Bu denemeler sonucunda mekanizmada ve saatte herhangi bir sorun meydana gelmiyor ise saatin giydirilmesi için gerekli işlemler yapılır. İşte çalışan saat yapımı için temel aşamalar bu şekilde gerçekleştirilir ve kol saati nihayete doğru yol alır. Bu arada el yapımı saat modelleri için de deneme ve yanılma adımları aynı prensiplerle uygulanır.
Saat sanatına ilgi duyanlar için el yapımı saat nasıl yapılır sorusunun yanıtı ise mekanizma ve estetik dış unsurlarda saklıdır. Günümüzde hala hayatta olan nadide saat ustaları, hala bu zanaatı icra etmektedir. Dış estetik unsurların ve iç çark mekanizmalarının el oymacılığı ve ustalığı ile yapılan ve hassas ölçümlerinin yine ustası tarafından yapıldığı saatler el yapımı saattir.
