Saatçilik zanaatinin ortaya çıkışından itibaren kaydedilen gelişim süreci, belirli bir kültürel ve felsefi birikime ulaşmıştır. Bu birikim teknik ve teknolojik gelişimin kaydedilmesi ile beraber saat çeşitleri ve mekanizmaları da gelişmiştir. Saat çeşitleri olarak kol saati, duvar saati ve cep saati olarak kullanım amacına göre çeşitlenmiş, mekanizma olarak ise Quartz, mekanik ve otomatik olarak çeşitli mekanizma ve sistemler geliştirilmiştir.
Saat mekanizmalarından Quartz saatler, pil ile desteklenen bir çalışma mekanizmasına sahiptir. Quartz mekanizması bugün birçok saat çeşidinde kullanılan mekanizma prensibine sahiptir. Mekanik saatler ise saat kadranının tepe noktasında bulunan düğmenin kurulması ile çalışmaktadır. Saatin düğme ile kurulması, saat mekanizmasının çarklarının mekanik enerji ile çalışmasını sağlayan bir sisteme sahiptir. Otomatik saat nasıl çalışır sorusu ile oldukça farklı bir cevaba sahiptir. Bugün otomatik saat mekanizması Panerai, Rolex, Vacheron gibi paha biçilemez markalar tarafından üretilmekte ve kullanıcılara sunulmaktadır.
Otomatik Saat Nedir?
Otomatik mekanizmalı saatler en genel ifade ile kendi kendine çalışma enerjisi üreten ve bu enerjinin kaynağını da insan hareketinden alan mekanizmalardır. Bu durumda sorulabilecek olan en temel soru otomatik saatler nasıl çalışır şeklidedir. Otomatik mekanik saat kişinin bilek hareketinden meydana gelen kinetik enerjiyi kullanarak, mekanizmada yer alan zembereğin sarılması ile iç çarkların çalışmasını sağlayan bir sisteme sahiptir. Saatin mekanik saatler gibi elle kurulmasına gerek kalmadan yalnızca insan enerjisi ile çalışan otomatik saatler, iç çarklar açısından diğer saatler ile benzerlik göstermektedir.
Otomatik saatler nasıl çalışır sorusunun cevabı mekanizmaya eklenen rotor isminde bir ağırlığın eklenmesi ile farklılık kazanmaktadır. Rotorun mekanizma içindeki serbest hareketi, saatin kola takılması ve bilek hareketi ile serbestçe yayılıma kavuşmasını sağlar ve bu sayede saat iç mekanizmasına enerjiyi sağlayacak olan yayın çarklara sarılmasını sağlar. Yayın sarılma hareketi, mekanizma için kinetik bir enerji üretir ve saate çalışma momenti sağlanır.
İlk Otomatik Cep Saatinden Kol Saatine: Perrelet’in Mucizesinin Harwood’un Mekanizmasına Dönüşümü
Geçmişten günümüze otomatik saatler hem çalışma mantığı hem de enerji üreten mekanizması olarak oldukça kıymetli aşamalardan geçmiştir. Otomatik mekanizmalı olarak üretilen ilk saat, 1700’lerin sonlarında Louis Perrelet’in ağırlık merkezinin güç kaynağını yürüme hareketinden almasına dair bir sistem geliştirmesi ile ortaya çıkmıştır. Bu sistem cep saati tasarımı ve prensipleri ile çalışan ilk örnektir. Daha sonraları Perrelet’in kurguladığı bu sistem, Sarton ve Breguet gibi saat ustalarının yay mekanizması üzerinde bazı geliştirmeler yapması ile beraber kol saatlerine uyarlanabilir bir sistem ile ilk otomatik kol saati mekanizmasını ortaya çıkartmıştır. 1900’lerin başlarında ise İngiliz saat ustası Harwood tarafından ağırlık mekanizmasının hareket momentine bağlı olarak kendi içinde dönebilen bir sistem kurgulaması ise bugün kullanılan tam otomatik saat mekanizması kullanılabilir hale gelmiştir.
Otomatik Saatin Avantajları
Otomatik saat kullanımı belirli avantajlar sağlamaktadır. Otomatik saatlerin kullanıcılara sunduğu avantajlar, otomatik saat kullanımı ve yaygınlığı ile doğru orantılı bir gelişimi ifade etmektedir. Otomatik saatler nasıl çalışır sorusunun cevabı olan insan hareketinin ürettiği kinetik enerji ile çalışan otomatik saatler, özgün mekanizmasının sunduğu faydaları avantaja çevirmektedir. Bu avantajlardan ilki pil ile çalışmasına gerek duyulmamasıdır. Bu nedenle kullanıcıya saatin pil değişimi gibi bir yükümlülük yaratmaz. İkinci bir avantaj otomatik saatlerin mekanik saatler gibi kurma işleminin yapılmasını gerektirmemesidir. Kurmalı mekanik saatlerde saatin kurulmasından sonra saatin yeniden güncel zamana göre ayarlanması gereklidir. Otomatik saat nasıl kurulur sorusunun cevabı ise saatin en az günde bir defa bileğe takılması ya da saatin takıldıktan sonra bileğin hafifçe sallanması olarak verilmektedir. Eğer otomatik saat her gün kullanılmayacaksa saat zembereğinin çalışır halde olması için saatin özel bir sarım aracında durması yeterli olacaktır.
Modern mekanik saatler sistemin çalışma prensibinin fazla sayıda deneme yanılma aşamaları ile kurgulanmasını tecrübe etmiş mekanizmalardır. Bazı özel tasarım otomatik kol saatlerinde kıymetli ve dayanıklı cam arka plakalar sayesinde saat mekanizmasının zembereği, çarkları, rotor ve yay mekanizması ile rubilerin birbirleri ile olan uyumu ve çalışma ahengi ayrı bir zevk sunmaktadır.
